Ας ανοίξουμε τα φτερά στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του λόγου!!

Ας δούμε λίγο τι ισχύει από νομοθετικής πλευράς για το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης του λόγου και της πληροφόρησης των πολιτών σε μία ελεύθερη δημοκρατία!!

Σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 1 και 2 εδ. α` του άρθρου 14 του Συντάγματος με τις οποίες ορίζεται ότι ο καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά και διά του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του κράτους και ότι ο τύπος είναι ελεύθερος, καθιερώνεται η ελευθεροτυπία και συνακόλουθα η ελεύθερη δημοσιογραφία καθώς και η βιβλιογραφία, οι οποίες, χωρίς να ανάγονται σε δημόσια λειτουργία, πρέπει να λειτουργούν προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας περιλαμβάνει, αφενός μεν το δικαίωμα του τύπου να πληροφορεί το κοινό, που εκδηλώνεται ως ελεύθερη έκφραση στοχασμών, ως αδέσμευτη ειδησεογραφία και ως έντονη άσκηση κριτικής και ελέγχου των δημόσιων προσώπων και πραγμάτων, αφετέρου δε, ενόψει και του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, το δικαίωμα κάθε πολίτη να πληροφορείται, δηλαδή να ενημερώνεται τακτικά και ελεύθερα για κάθε πολιτικό ή κοινωνικό ή άλλο θέμα εν γένει που τον ενδιαφέρει.

Ωστόσο, στο πλαίσιο του άρθρου 25 παρ. 3 του Συντάγματος αλλά και του άρθρου 281 του Αστικού Κώδικα, το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας, όπως και της ελεύθερης δημοσιογραφίας, υπόκειται στους περιορισμούς των νόμων, με τους οποίους, χωρίς να επιδιώκεται να παρεμποδιστεί η ελευθεροτυπία και η άρρηκτα συνδεόμενη με αυτή ελεύθερη δημοσιογραφία αλλά και η βιβλιογραφία, έχει σκοπό να προστατεύονται τα άτομα, τα νομικά πρόσωπα και γενικότερα το κοινωνικό σύνολο από την καταχρηστική άσκηση του συνταγματικού αυτού δικαιώματος.

Ειδικότερα, σε περίπτωση δημοσιευμάτων που αφορούν την τιμή ενός προσώπου, εάν ο ισχυρισμός είναι αναληθής, δεν υπάρχει πεδίο εφαρμογής της ελευθερίας εκφράσεως και δεν τίθεται ως εκ τούτου θέμα αντικειμενικής συγκρούσεως συμφερόντων, θέμα μόνο τίθεται από υποκειμενική πλευρά, αν τον αναληθή ισχυρισμό αγνοεί ο συντάκτης του δημοσιεύματος.

Παράλληλα το άρθρο 10 της Συμβάσεως της Ρώμης της 4.11.1950 για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε με το Ν 2329/1953 και το ΝΔ 53/1974, καθιερώνει την ελευθερία της γνώμης και της μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών (παρ. 1) και προβλέπει τη δυνατότητα περιορισμού της ελευθερίας του τύπου, ορίζοντας ότι η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης εκφράσεως συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες και μπορεί να υπαχθεί σε περιορισμούς, που προβλέπονται από το νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, την προστασία της υπολήψεως και των δικαιωμάτων τρίτων και την παρεμπόδιση της κοινολογήσεως εμπιστευτικών πληροφοριών ή για την εξασφάλιση του κύρους ή της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας (παρ. 2).

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) ερμηνεύοντας τη διάταξη του άρθρου 10 της ως άνω συμβάσεως της Ρώμης, έχει αποδεχθεί ότι ισχύουν ως προς αυτό, μεταξύ των άλλων, οι ακόλουθες θεμελιώδεις αρχές (σχετικά με τα δικαιώματα και τους περιορισμούς τους):

i. Η ελευθερία εκφράσεως αποτελεί ένα από τα ουσιώδη θεμέλια μιας δημοκρατικής κοινωνίας και έναν από τους βασικούς όρους της προόδου και της προκοπής κάθε ατόμου.

ii. Η δημοσιογραφική ελευθερία και το δικαίωμα των δημοσιογράφων να δημοσιοποιούν πληροφορίες γενικού ενδιαφέροντος προστατεύεται, υπό τον όρο όμως ότι ενεργούν από καλή πίστη, επί τη βάσει αληθών γεγονότων, παρέχουν δε αξιόπιστες και ακριβείς πληροφορίες στο πλαίσιο σεβασμού της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Επίσης το άρθρο 10 παρ. 2 της Συμβάσεως της Ρώμης, υπογραμμίζει ότι η άσκηση της ελευθερίας εκφράσεως υπόκειται σε διατυπώσεις, όρους, περιορισμούς και κυρώσεις, που πρέπει όμως να ερμηνεύονται συσταλτικά, η αναγκαιότητα των οποίων πρέπει να αποδεικνύεται κατά τρόπο πειστικό.

Τα καθήκοντα και οι ευθύνες που απορρέουν από την παρ. 2 εφαρμόζονται και στα μέσα ενημερώσεως, μη επιτρέποντας στον τύπο να υπερβεί ορισμένα όρια, ιδίως όταν διακινδυνεύεται να προσβληθεί η τιμή ενός προσώπου.

Εξ άλλου από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 362, 363 και 367 του Ποινικού μας Κώδικα συνάγεται ότι η προσωπικότητα προσβάλλεται και με δυσφημιστική διάδοση γεγονότος, δηλαδή συμβάντος ή περιστατικού του παρόντος ή του παρελθόντος, που υποπίπτει στις αισθήσεις και είναι δεκτικό αποδείξεως, το οποίο (δυσφημιστικό γεγονός) μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του προσβληθέντος. Ο υπαίτιος όμως της δυσφημιστικής διαδόσεως απαλλάσσεται από την ποινή αν η προσβολή της προσωπικότητας του θιγόμενου, έγινε προς εκτέλεση νομίμου καθήκοντος ή προς διαφύλαξη (προστασία) δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον, δοθέντος ότι αν συντρέχει κάποιος από τους λόγους αυτούς αίρεται το παράνομο της προσβολής, κατ` εξαίρεση όμως δεν απαλλάσσεται ο υπαίτιος, αν οι ανωτέρω εκδηλώσεις συνιστούν συκοφαντική δυσφήμηση ή από τον τρόπο της εκδηλώσεως ή από τις περιστάσεις υπό τις οποίες έλαβε χώρα προκύπτει σκοπός εξυβρίσεως. Για τη θεμελίωση του εγκλήματος της συκοφαντικής δυσφημήσεως εκτός των άλλων απαιτείται άμεσος δόλος, που σημαίνει την ηθελημένη διάδοση ενώπιον τρίτου, γεγονότος εν γνώσει του δράστη ότι αυτό είναι ψευδές και είναι δυνατό να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη άλλου.

Για την οριοθέτηση της δυσφήμησης από την εξύβριση, σημαντική είναι η έννοια του γεγονότος ή της ανακοίνωσης γεγονότος, του οποίου ο ισχυρισμός ή η διάδοση είναι στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης της δυσφήμησης. Στην έννοια του γεγονότος υπάγεται οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη και ειδικότερα ποικίλης μορφής συμβάν του εξωτερικού κόσμου, αναγόμενο στο παρελθόν ή στο παρόν, το οποίο μπορεί να υποπέσει στις αισθήσεις του ανθρώπου, όπως και οποιαδήποτε εκδηλωτική συμπεριφορά ή σχέση ειδική και εξατομικευμένη, προσαπτόμενη σε ορισμένο πρόσωπο, με συνέπεια να επέρχεται εμφανής υποτίμηση της τιμής ή της υπόληψής του.

Ειδικός σκοπός εξυβρίσεως κατά την πιο πάνω έννοια συντρέχει, όταν ο τρόπος εκδηλώσεως της προσβλητικής συμπεριφοράς δεν ήταν αντικειμενικά αναγκαίος για την απόδοση της σκέψεως εκείνου που φέρεται ότι ενεργεί από δικαιολογημένο ενδιαφέρον, αλλά χρησιμοποιήθηκε για να προσβάλει την τιμή του άλλου.

Επομένως και στην περίπτωση αυτή, κατ΄ αναλογία και για την ταυτότητα του νομικού λόγου, τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 367 παρ. 1 περ. γ`, δ` Ποινικού Κώδικα, σύμφωνα με το οποίο το άδικο των παραπάνω πράξεων, αίρεται μεταξύ άλλων και όταν πρόκειται για αξιολογικές κρίσεις ή χαρακτηρισμούς ή άλλες κρίσεις καθώς και για εκδηλώσεις που γίνονται, όπως προαναφέρθηκε για την εκτέλεση νομίμων καθηκόντων, την άσκηση νόμιμης εξουσίας, τη διαφύλαξη δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον και σε ανάλογες περιπτώσεις.

Στη γενικότερη έννοια του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος και της ενάσκησης δικαιώματος κατ΄ άρθ. 20 και 367 παρ. 1 γ΄ Ποινικού Κώδικα, υπάγεται και η άσκηση των δικαιωμάτων της ελευθερίας έκφρασης και διάδοσης των στοχασμών του ατόμου, προφορικά, γραπτά και διά του τύπου (άρθ. 14 παρ. 1 Συντάγματος και 10 παρ. 1 Ε.Σ.Δ.Α.), της ελευθερίας της πληροφόρησης του, που αποτελεί ειδικότερη έκφραση του δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Χώρας (άρθ. 5 παρ. 1 Συντάγματος) και της ελευθερίας της επιστήμης και της έρευνας (άρθ. 16 παρ. 1 Συντάγματος), δικαιώματα που αποτελούν εκφάνσεις της αξίας του ανθρώπου και του δικαιώματος για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, προστατευόμενα από τα άρθ. 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος σε συνδ. με άρθ. 57 και 59 Αστικού Κώδικα, περί προσβολής της προσωπικότητας του ατόμου.

Άλλωστε όταν ένα πρόσωπο ασχολείται ή ασκεί πολιτική εξουσία, τεκμαίρεται η εκ των προτέρων σιωπηρή ανοχή του ως πολιτικό, οικονομικό κλπ. πρόσωπο, με την ενεργό ανάμιξή του στο δημόσιο βίο, σε δημόσια κριτική.
Και ακριβώς λόγω αυτής της δημόσιας κριτικής των πράξεων και του χαρακτήρα του, ακολούθως δε η μετά το θάνατό του ένταξή του στην ιστορία, είναι παράγοντες που αυξάνουν το ενδιαφέρον των πολιτών και του κοινού γενικά, για διαφάνεια και γνώση του πολιτικού αλλά και ιδιωτικού του βίου, και επιβάλλουν την ιστορική και δημόσια κριτική.

Συμπέρασμα:

Αφού λοιπόν εμείς οι bloggers καταπιανόμαστε εκτός από τα άλλα και με την ειδησεογραφία αλλά και την κριτική των πολιτικών γεγονότων και δημόσιων προσώπων γενικά, ασκούμε ερασιτεχνικά, μία οιονεί δημοσιογραφία, η οποία διέπεται ασφαλώς από τους παραπάνω κανόνες, ανεξάρτητα από το τι θεωρείται αξιόποινο που αίρει το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών κατά τη νομοθεσία της Αμερικής (Google) που είναι μόνον τα κακουργήματα αλλά και κατά το εσωτερικό μας δίκαιο, που είναι γενικά τα σοβαρά αδικήματα, και για τα οποία θέματα, θα καταπιαστούμε άλλη φορά.

Το δικαίωμά μας, επομένως, να γράφουμε και να εκφραζόμαστε ελεύθερα για πολιτικά, δημόσια, πρόσωπα και πράγματα, με αξιολογικές κρίσεις και χαρακτηρισμούς, ανάγεται στο δικαιολογημένο ενδιαφέρον μας, ως πολιτών, για τη διασφάλιση της διαφάνειας και ηθικότητας του δημόσιου βίου, που είναι πρώτιστο δικαίωμα της δημοκρατίας μας, και δεν υπόκειται σε κανένα άλλο περιορισμό, πλην αυτών που αναλύθηκαν παραπάνω, δηλαδή της απαγόρευσης διάδοσης, εν γνώσει μας ψευδών γεγονότων με το σκοπό της συκοφαντικής δυσφήμησης ή και με το σκοπό της εξύβρισης ενός δημόσιου προσώπου.

Άρα ακόμη και αν οι κρίσεις μας είναι αυστηρές και ίσως οξείς και σκληρές, δεν έχουν ποινική απαξία, αφού γίνονται από το παραπάνω δικαιολογημένο ενδιαφέρον μας, προς άσκηση δημόσιας κριτικής, ως πολιτών της Ελληνικής Δημοκρατίας!!

.